Światowy Dzień Praw Osób Starszych – 15 czerwca
15 czerwca obchodzimy Światowy Dzień Praw Osób Starszych, znany także jako Światowy Dzień Świadomości Znęcania się nad Osobami Starszymi (World Elder Abuse Awareness Day – WEAAD). Ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 2011 roku, ten dzień ma na celu zwrócenie uwagi społecznej na coraz poważniejszy problem łamania praw ludzi starszych, przemocy wobec nich oraz ich marginalizacji.
Starzenie się społeczeństw – wyzwanie XXI wieku
Świat się starzeje. Według danych ONZ, do 2050 roku liczba osób w wieku 60 lat i więcej podwoi się, osiągając ponad 2 miliardy. W Europie osoby starsze stanowią już około 25% społeczeństwa, a w Polsce – niemal 1/5 ludności. Proces ten, choć naturalny i nieunikniony, stawia przed społeczeństwami ogromne wyzwania. Wraz z wiekiem mogą pojawiać się różnorodne trudności – zdrowotne, społeczne, ekonomiczne. Wiele osób starszych żyje samotnie, doświadcza wykluczenia, a niekiedy także przemocy – fizycznej, psychicznej, ekonomicznej lub zaniedbania.
Światowy Dzień Praw Osób Starszych ma przypominać, że każdy człowiek, niezależnie od wieku, zasługuje na godność, szacunek i ochronę praw.
Czym są prawa osób starszych?
Prawa osób starszych to te same prawa człowieka, które przysługują każdemu, jednak wymagają one szczególnej ochrony i uwzględnienia specyficznych potrzeb tej grupy społecznej.
Do kluczowych praw należą:
• Prawo do godności i szacunku.
• Prawo do ochrony przed przemocą i zaniedbaniem.
• Prawo do dostępu do opieki zdrowotnej i społecznej.
• Prawo do samodzielnego decydowania o swoim życiu.
• Prawo do uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym.
• Prawo do bezpieczeństwa ekonomicznego – w tym emerytury, pomocy socjalnej i ochrony przed wyzyskiem finansowym.
Wiele z tych praw bywa niestety naruszanych – zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się.
Przemoc wobec seniorów – zjawisko powszechne, lecz często ukrywane
Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że aż 1 na 6 osób powyżej 60. roku życia doświadczyła w ciągu ostatniego roku jakiejś formy przemocy.
Najczęściej są to:
• Przemoc psychiczna – poniżanie, zastraszanie, wyzwiska, izolowanie.
• Przemoc fizyczna – bicie, popychanie, ograniczanie ruchów.
• Przemoc ekonomiczna – wyłudzanie pieniędzy, kradzieże, zmuszanie do niekorzystnych decyzji finansowych.
• Zaniedbanie – brak odpowiedniej opieki, lekceważenie potrzeb seniora. W wielu przypadkach sprawcami są najbliżsi – rodzina, opiekunowie, a nawet personel placówek opiekuńczych.
Z powodu wstydu, zależności lub strachu przed odrzuceniem, osoby starsze rzadko zgłaszają takie nadużycia.
Ageizm – cicha dyskryminacja
Współczesne społeczeństwa często gloryfikują młodość, siłę, sprawność fizyczną i nowoczesność. Ageizm, czyli dyskryminacja ze względu na wiek, jest coraz powszechniejszym problemem.
Objawia się m.in. w:
• stereotypach i żartach z osób starszych,
• ograniczonym dostępie do rynku pracy,
• odmowie leczenia ze względu na wiek,
• ignorowaniu opinii i potrzeb seniorów.
Tymczasem osoby starsze to ogromny potencjał – wiedzy, doświadczenia, zaangażowania społecznego i rodzinnego. Należy im się pełne uczestnictwo w życiu społecznym oraz równe traktowanie.
Co możemy zrobić jako społeczeństwo i jednostki?
• Reagować na przemoc i nieprawidłowości – nie być obojętnym.
• Wspierać seniorów w codziennych wyzwaniach – zakupy, transport, obsługa technologii.
• Spędzać z nimi czas – rozmowa, wspólne aktywności.
• Uczyć dzieci szacunku i empatii wobec osób starszych.
Światowy Dzień Praw Osób Starszych to nie tylko okazja do refleksji, ale i do realnego działania. Starzenie się jest naturalną częścią życia, a społeczeństwa mają obowiązek zadbać, by każda osoba – niezależnie od wieku – mogła żyć w bezpieczeństwie, szacunku i godności. Pamiętajmy: to, jak traktujemy naszych seniorów, mówi wiele o nas samych i o naszej cywilizacji.
